Bescherming, herstel en versterking van de natuur

Bescherming van de natuur

Hoe de natuurlijke rijkdommen verandert door hoe we het land gebruiken © Chris Heward / GWCT

Bescherming en beheer van natuurgebieden en natuurlijke processen is van belang wanneer de druk op de natuur groot is. Vluchtgebieden zijn essentieel voor soorten die snel uit ecosystemen verdwijnen, zodat er een bron is voor herstel. De soortenrijkdom in bestaande ongerepte tropische gebieden is al hoog en kan worden behouden zonder noodzaak tot herstel. Buiten die gebieden geldt het ideaal van een “natuurbeheer continuüm” waar beschermde zones in contact staan met en verbonden worden door “corridors” van natuurlijke leefgemeenschappen, met beperkt gebruik door de mens, het geheel een mozaïek vormend. Wanneer natuurreservaten eilanden zijn in een zee van intensief gebruikte landerijen, lopen ze risico’s van vervuiling en verdroging en zijn ze minder goed in staat zeldzame soorten te behouden. Zonering stelt lokale gemeenschappen in staat op ruime schaal mee te doen met natuurbeheer in plaats van dat ze een eind moeten reizen naar en entree moeten betalen voor gebieden waar de natuur nog wel in volle rijkdom aanwezig is. In Namibia, Zuid-Afrika en Zimbabwe, wordt meer wild en meer land beheerd buiten Nationale Parken, dan daarbinnen, dankzij jacht en mensen die komen om wild te observeren. Zo’n zonering past goed voor soorten die door de lokale mensen alleen maar geduld worden wanneer mogelijke schade door het wild veroorzaakt wordt gecompenseerd door inkomsten vanuit de jacht of ander gebruik. “What pays, stays”. (Wat betaalt, bepaalt)

Herstel en versterking van de natuur

Herstel kust mangroves © Marco Quesada

Ondanks dat zo’n 15 % van het land wereldwijd een vorm van bescherming geniet, gaan ecosystemen nog steeds achteruit vanwege gebruik door de mens en soorten verdwijnen op veel plaatsen doordat de mens ze gebruikt voor voedsel of materialenvoorziening. Problemen veroorzaakt door infrastructuur zoals wegen, stuwdammen, hoogspanningslijnen, windmolens kunnen vaak beperkt worden als de juiste kennis wordt benut. Als habitat verlies het probleem is, kunnen nogal kleine aanpassingen in landgebruik - die soms zelfs de land-, tuin- of bosbouw ten goede komen, indrukwekkende effecten hebben op de natuurlijke rijkdommen. Nest kastjes, “kever-banken”, bufferstroken en diversificatie van het landgebruik leveren goede voorbeelden. Er moet veel meer werk gedaan worden op dit terrein van de “verzoenende ecologie” ( ‘reconciliation ecology’) en de naadloze integratie daarvan in land- en waterbeheer (ook in die van steden) en infrastructuur.

Als het oogsten van voedsel uit de natuur de drempel van wat eens duurzaam was overschrijdt, met name voor afzet van wild naar een groeiende stadsbevolking, is het essentieel tot een overeenkomst te komen met de bevolking over beschermende maatregelen, die uitgaan van wetenschappelijke inzichten en traditionele kennis. Een breed gedragen adoptie van natuurbeheer vanuit de lokale bevolking komt maar niet tot stand doordat overheden geen trek hebben de verantwoording voor ecosysteem beheer maatschappelijk zo laag mogelijk neer te leggen (de ‘ecosystem approach’), en door hun overtuiging dat het voor ontwikkeling beter is dat er weerstand ontstaat dan dat beheer en herstel worden ingezet ter compensatie van de effecten van menselijk handelen. Hoewel herstel veel aangehaald wordt in officiële strategieën, is de toepassing armoedig. Overheden en andere organisaties dienen beter samen te werken voor herstel, zowel met lokale gemeenschappen als met alle andere organisaties met belangen in land en wilde soorten. Belangengroepen kunnen een eigen rol hebben, zoals wanneer valkeniers vogel-veilige hoogspanningslijnen ontwikkelen of wanneer vogelaars de plaatsing van wind-farms zorgvuldig uitzoeken.

Urbane ecosystemen

Plantendiversiteit bevordert ook de dierlijke diversiteit © amestohart/Shutterstock

Behoud en wederopbouw van natuurlijke rijkdommen moeten niet alleen het platteland omarmen, maar ook stedelijke gebieden, omdat iedereen afhankelijk is van de natuur voor voedsel, schoon water, gezonde lucht en een stabiel klimaat. Tuinen, parken, “groene longen” en “gordels van smaragd” om verstedelijking binnen te perken te houden, leveren voordelen want overal is beheer van groene diensten ten behoeve van menselijk en ander leven nodig. Bovendien, mensen uit de stad bezoeken vaak het buitengebied en dan is het nuttig als ze de natuur begrijpen als ze zinvolle bijdragen willen leveren aan de bewoners van het platteland.